Een liberaal in het uitgeholde Rusland
Anthony Kröner en het leven van Vasilii Maklakov
De in Leiden gestudeerde Rusland-historicus Anthony Kröner heeft met zijn boek Vasili Maklakov een bijzonder interessant stukje Russische geschiedenis blootgelegd. Maklakov poseert ontspannen op het omslag, op Herman Brood achtige wijze zit er een papagaai op zijn schouder. Er gaat veel tegengestelde symboliek van deze foto uit, want Maklakov was alles behalve aan napratende papagaai. Hij was een liberaal in het woeste Rusland dat aan het begin van de 20ste eeuw in de houdgreep was van Royalisten die vasthielden aan een oud en vergaand systeem, en opdringende bolsjewieken, die korte metten wilden maken met het oude regime. De redelijkheid die daar tussen lag, en gerepresentateerd werd door Maklakov, was weg
In ruim 200 pagina’s neemt Kroner ons met diepgaande kennis van de interne Russische verhoudingen, mee op deze bijzondere levensweg van de diplomaat-intellectueel. Het was een leven van schipperen, het bewandelen van een dunne lijn, tussen civilcourage en ondergang. Zo sprong hij in de bres toen anti-semitisme oplaaide na de moord op een Oekraïense jongen, Andrei Yuschinsky, waar ‘de joden’ de schuld van kregen. In het slepende proces dat volgde, de zogenaamde Beilis-rechtszaak, nam hij het op tegen al oude vooroordelen. Dit leverde hem veel vijandschappen op, maar ook dankbetuigingen.
Ingewikkeld was ook zijn tussenpositie tussen het geradbraakte tsarenregime en het opkomende niets ontziende bolsjewisme van Lenin. Beide systemen waren niet aantrekkelijk en stonden haaks op het liberale wereldbeeld van Maklakov. Hij moest simpelweg niets hebben van radicalen, ook niet toen Doema leden uitweken naar Finland, het zogenaamde Vyborg-incident, in hun politieke strijd om de macht. Het was Maklakov simpelweg te radicaal.
Na de Eerste Wereldoorlog raakte hij steeds meer tussen wal en schip. Hij vertegenwoordigde Rusland nog tijdens het Verdrag van Versailles, maar raakte gaan der weg meer vervreemd van zijn uitgeholde vaderland. Hij hield zich meer en meer vast aan het Westen en bewonderde met name Frankrijk en de politicus Clemenceau. Hij zou uitgroeien tot de ambassadeur van de Russische exile gemeenschap in Frankrijk, welke zeer uitgebreid was.
Maklakovs leven besloeg bijna een eeuw en werd overtuigend opgetekend oor de auteur. . Een gruwelijke eeuw voor Rusland, al bleef dat deels voor Maklakov bespaard toen hij in 1957 overleed.
Anthony Kröner
Vasili Maklakov
A Russian Liberal between Autocracy and Revolution 1869-1957
223 bladzijden
Isbn 9789464240658
Robert Wachter ... See MoreSee Less